Burası baya karışmış, biraz konuyu dağıtmak adına da olsa ben bir paylaşımda bulunmak istiyorum. Malum dolar ve euro - ya da aslında Türk lirası bu aralar oldukça dalgalanıyor. Maalesef bu dalgalanma negatif yönde kuvvetli bir güce sahip. Ben de merağıma yenik düşerek Doların Türkiye'de 1980'den beri nasıl bir yol izlediğini araştırdım. Verileri TCMB sitesinden aldım ve "6 sıfır" atılma tarihine göre günümüz TL kuruna çevirerek bir grafik oluşturdum ;
Ancak maalesef sizin de görebileceğiniz gibi oldukça anlamsız bir şekil çıktı karşımıza. Biraz araştırarak bu tip durumlar gösterimlerde logaritmik dizilim tavsiye edildiğini gördüm. Matematikçi, istatistikçi ve finansçı arkadaşlar hatam varsa lütfen iletsin, ben bildiğim kadarı ile ilerledim. Log10 olarak düzenlediğimde grafik daha anlamlı bir hale geldi ;
Bir kaç ufak kırılma olsa da benim ilk dikkatimi çeken doların istikrarlı bir şekilde hiç çizgisini bozmadan 2001'e kadar nasıl yükseldiği oldu (sanırım kırılma noktası 2001 krizi). Ortalama 5 ile 7 yıl arasında Dolar Türkiye de değerini 10'a katlamış ve bu 20 yıl böyle devam etmiş.
Biraz daha anlamlandırabileceğimi umarak 1980 - 2018 arası hükümetleri grafiğin üzerine dizdim ;
Açıkçası karşıma çıkan bu tablo benim için pek anlamlı olmadı. Hükümetler ile Dolar arasında (2001 sonrasını dikkate almazsak) bir ilişki göremiyorum. 2001 sonrası durumun ise sadece AK parti başarısı değil 2001 krizinden sonra Türkiye'nin ortaya koyduğu ekonomik planın başarısı olarak da yorumlamak gerekiyor biraz.
Bu sefer de siyası ve sosyolojik olayları eklemeyi düşündüm. Aklıma gelenleri de ekledim ama mutlaka unuttuğum ve atladığım çok vardır, affola
;
Burada olay bence biraz daha aydınlandı. Sadece dolar / TL bazında değil olayların bir birini takip edişinde bir mantık görünüyor. Mesela 1994 krizinin en önemli etkeninin Türkiyede ki sosyal dengesizlikten kaynaklandığı düşünülebilir (Uğur Mumcu, Eşref Bitlis ve Sivas katliamı).
Her ne kadar "olay" olarak ekleyemedimse de 2001 krizinin ise tamamen siyasal güvensizlikten kaynaklandığını da düşünebiliriz (ben en azından o zamanki siyasi durumu ve halkın güvensizliğini hatırlıyorum).
Yani 2 kriz, 2 farklı sebep.
Neyse, dolar ile alakalı olmasa da (biraz da komplo teorisi gibi olacak tabii) bir kaç şey daha dikkatimi çekti. Mesela ;
- ABD Irak tezkerisine verilen red'den kısa süre sonra başlayan terör olayları
- Genelkurmayın laiklik açıklamasından sonra ard arda Ergenekon ve Balyoz operasyonlarının başlatılıp ordunun o dönem maalesef kısmen tasfiye edilmesi
- Darbe girişimi sonrası dolar performansının (negatif anlamda) ondan önceki 5 yıla denk olması
Gibi.
Sadece dolar'a bakarak Türkiye'nin ekonomik durumunu değerlendirmek mümkün değil tabii. Hatta siyasi ve sosyal açıdan da çok sağlıklı değerlendirmeler sayılmaz. Ancak ben yine de buralardan çıkarımlar yapılabileceğini düşünerek sizlerle de paylaşmak istedim.
Hem biraz uzaklaşalım Ahmet - Mehmet kavgasından